Pamiętam, że pierwsze pytania o to, w jakim języku mówimy w domu, kiedy chwilę wcześniej wspomniałam, że mój mąż też jest Polakiem, strasznie mnie dziwiły. Ejże, no serio sądzisz, że rozmawiamy ze sobą po angielsku?, miałam ochotę zapytać. Przyznaję, że początkowo w takich chwilach podejrzewałam rozmówcę o jedną z dwóch przypadłości: a) brak logicznego myślenia, b) podświadome przeświadczenie, że skoro jestem gościem w ich kraju, to powinniśmy mówić w ich języku nawet w zaciszu własnego domu. Emigracja jednak uczy i, mimo że jedna lub obie z powyższych możliwości wciąż niektórych dotyczą, ja sama nauczyłam się lepiej rozumieć innych ludzi, kiedy pytają o rzeczy bądź co bądź dla nich zupełnie niejasne.

Wielojęzyczność i wielokulturowość to naprawdę skomplikowane tematy. Fascynujące, to fakt, niesamowicie rozwijające, bo przecież znamy już stanowisko mądrych głów na temat przyswajania języków, ale też niełatwe z racji często rozdwojonej tożsamości, przechodzenia różnych faz językowych, czasem tęsknoty. Kiedy pytają mnie, gdzie jest mój pierwszy dom, mówię, że mam dwa domy. Nie mogłabym traktować domu Fruzi jako nieswojego miejsca na ziemi. Kiedy pytają mnie, czy jestem bilingual (dwujęzyczna), dziś skłaniam się ku odpowiedzi, że to mój second language (drugi język). Już nie taki foreign (obcy) jak kiedyś, ale też daleki od poziomu ojczystego (jak w przypadku dwujęzyczności). Czasem widzę, jak pod wpływem tych moich tłumaczeń twarz rozmówcy zamienia się w jeden wielki pytajnik. Przecież ja tylko zapytałem, czy rozumiesz w tym i tym języku, na litość boską! Dodatkowo, jeśli zostajesz rodzicem na emigracji, dochodzi cały pakiet zaskakujących odkryć w rozwoju lingwistycznym dziecka, których dokonujesz codziennie lub etapami, a które nie zawsze wywołują w tobie poczucie dumy. U mnie to taki syndrom matki polki językowej. Nie dość, że się gryzę, że Fruzia ostatnio najchętniej żywiłaby się lodami i żelkami (ostatnio? od zawsze!), to jeszcze – o zgrozo! – ogląda często angielskie kreskówki przed pójściem do przedszkola, bo to jedyny sposób, żeby przez 20 minut móc spokojnie przeobrazić się z człowieka pościelowego w człowieka pracującego. Polskie bajki akceptuje w chwilach łagodności i pogodzenia z wszechświatem, co – jak łatwo się domyślić – nie zdarza się rano. Nikomu w sumie.

Jesteśmy więc nieustannie zaskakiwani, wciąż też tworzymy osobiste teorie na temat tego, gdzie aktualnie się znajdujemy lub gdzie będziemy za chwilę, i wciąż te teorie weryfikujemy. Moją pierwszą stworzyłam sobie sama jeszcze przed Erą Fruzi na podstawie kilku przypadków, które zaobserwowałam, pracując w Różowej. Dwoje polskich dzieci trafiło do pre-school (4), jedno bezpośrednio do Reception (5), czyli takiej zerówki prowadzonej w szkole podstawowej. Żadne z tych dzieci, pomimo życia w Krainie Deszczu od urodzenia, nie miało nawet minimalnej bazy języka większości, czyli angielskiego. O ile dobrze pamiętam, rodzice spędzali czas z Polakami, oglądali polską telewizję, robili zakupy w polskim sklepie, stąd też sami nie czuli się najlepiej z własnym angielskim. Nie oceniam tego w żaden sposób, choć kiedyś byłam skłonna to zrobić, bo patrząc na początkowo trudną adaptację tych małych ludzi w placówce, obiecałam sobie, że jeśli kiedykolwiek będziemy mieli dziecko w Krainie Deszczu, przygotuję je do tych pierwszych kroków w edukacji. Właśnie po to, żeby nie przeżyło szoku, kiedy wkroczy na tę ścieżkę.

Nie, nie przesadziłam w drugą stronę, jeśli ktoś zdążył tak pomyśleć. Owszem, czytałam jej angielskie książeczki jeszcze kiedy była w rozmiarze mini, ale czytałam jej też polskie. Nie, nie oglądała angielskich kreskówek, bo nie oglądała żadnych do listopada zeszłego roku. Zwyczajnie jej nie interesowały. I nie, nie wpadliśmy na to, żeby mówić do niej po angielsku. Ale tego angielskiego słyszała od nas dużo – mamy anglojęzycznych przyjaciół, znajomych, długo wisiała nad nami angielska opieka społeczna, chodzimy do angielskich sklepów. Nie sposób było uniknąć życia po angielsku, a my ani nie próbowaliśmy, ani nie chcieliśmy tego robić na siłę. Żyjemy w Krainie Deszczu i umyśliliśmy sobie wziąć z niej wszystko to, co najlepsze. Po coś w końcu płacimy te podatki! 🙂 Gdybym jednak wiedziała to, co wiem dziś, w miarę możliwości starałbym się zredukować jej kontakt z angielskim. Ja po prostu nie przewidziałam, że Fruzia pójdzie do przedszkola miesiąc przed swoimi drugimi urodzinami, i że będzie to ten moment, kiedy jej lekko leniwa mowa znajdzie się w punkcie gwałtownego rozwoju. I raptem Fruzi mówi, ale po angielsku. Fruzia wychowywana w polskojęzycznym domu mówi po angielsku! Przeszliśmy więc na nową rundę pytań z otoczenia: A czy ona jest dwujęzyczna? A czy mówicie do niej po polsku czy po angielsku? A w którym języku mówi lepiej? A ja, ku mojemu własnemu zdumieniu, aż się kurczyłam w sobie na myśl, że to nie polski jest jej pierwszym językiem, taka ze mnie patriotka od siedemnastu boleści! No nie i już, choćbym nie wiem jak bardzo chciała wmawiać sobie coś innego, jej pierwszym językiem jest angielski. Przynajmniej na razie. Buuuu!

Trochę teraz celowo przesadzam, więc przypadkowi poszukiwacze nadgorliwych-matek-które-mają za-dużo-oczekiwań-wobec-dziecka mogą darować sobie nawracanie mnie na jedyną słuszną drogę. Dobrze wiem, że to dopiero początek i że ostatecznie to, jak i w jakich językach będzie mówić Fruzia w przyszłości, w dużej mierze będzie zależało od niej samej – jej chęci, nastawienia, zdolności, czy też potrzeby. Wiem też, że to, czy kiedyś poczuje się bardziej Polką, bardziej Angielką, ich mieszanką, czy też jeszcze kimś innym, będzie wypływało z jej własnych doświadczeń i niczego w gruncie rzeczy między nami nie zmieni. Ale pewne rzeczy, na szczęście, wciąż zależą od nas. Od nas zależy wysiłek, jaki włożymy w polskojęzyczną edukację Fruzi. I to chyba jest największym zaskoczeniem dla tych, którzy nie mają styczności z dwujęzycznością albo dopiero wkraczają w tę przygodę – wbrew powszechnej opinii, to się nie dzieje samo! Fakt, że mówimy w domu po polsku, nie oznacza jeszcze, że dla Fruzi naturalne będzie swobodne mówienie w tym języku. Wiedzieliście o tym?

Nie ukrywam, że chciałabym, aby ona dobrze rozumiała naszą polskość, tak samo jak my chcielibyśmy mieć narzędzia do rozumienia jej angielskiej kultury. Tu jest przecież jej dom, jej ojczyzna. Tu się urodziła i jak na razie – tu jest jej całe życie. Chciałabym, żeby swobodnie porozumiewała się z dziadkami, a kiedy w końcu jej starzy rodzice na dobre osiądą w Polandii – żeby nie przeżyła szoku kulturowego.

Widzicie, jak to się zmienia? Chciałam jej oszczędzić trudów adaptacji w angielskiej placówce, a tymczasem już dziś pracuję nad oszczędzeniem jej trudów adaptacji w Polsce w jeszcze nieokreślonej przyszłości. A potem co? Co w Polsce, żeby podtrzymać angielską stronę Fruzi?

Wygląda na to, że w tej kwestii mam Wam więcej do powiedzenia. Stay tuned!